Nếu bạn từng thắc mắc “Ai là người bán cổ phiếu?”, “Làm sao biết giá cổ phiếu thay đổi?”, hay “Tiền đi đâu khi tôi mua chứng khoán?”,… bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ cách mà thị trường chứng khoán (từ Việt Nam đến quốc tế) vận hành.
1. Thị trường chứng khoán là gì?
Thị trường chứng khoán là nơi diễn ra hoạt động mua – bán các loại chứng khoán như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ,… giữa nhà đầu tư và tổ chức phát hành.
Hiểu đơn giản: đây là một “chợ tài chính” – nơi người mua và người bán trao đổi tài sản tài chính thay vì hàng hóa thông thường.
2. Cơ cấu thị trường chứng khoán
Thị trường chứng khoán gồm 2 phần chính:
Thị trường sơ cấp (Primary Market)
-
Là nơi doanh nghiệp phát hành chứng khoán lần đầu ra công chúng để huy động vốn.
-
Ví dụ: một công ty IPO (niêm yết cổ phiếu lần đầu) trên sàn HOSE, bán cổ phiếu cho nhà đầu tư lần đầu.
Thị trường thứ cấp (Secondary Market)
-
Là nơi các nhà đầu tư mua đi bán lại chứng khoán đã được phát hành trước đó.
-
Đây chính là thị trường bạn thấy mỗi ngày: giá cổ phiếu biến động liên tục, giao dịch xảy ra giữa các nhà đầu tư.
3. Ai tham gia thị trường chứng khoán?
- Nhà đầu tư cá nhân: đầu tư bằng tài khoản chứng khoán.
- Nhà đầu tư tổ chức: quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm, ngân hàng…
- Doanh nghiệp niêm yết: là bên phát hành chứng khoán để gọi vốn.
- Công ty chứng khoán: trung gian kết nối mua – bán, cung cấp nền tảng giao dịch.
- Cơ quan quản lý: Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (Việt Nam), SEC (Mỹ)… đảm bảo duy trì sự minh bạch và công bằng.
4. Quá trình giao dịch chứng khoán diễn ra như thế nào?
Bước 1: Mở tài khoản tại công ty chứng khoán
-
Ví dụ: SSI, VNDirect, TCBS ở Việt Nam hoặc XM, XTB,… cho thị trường quốc tế.
Bước 2: Nạp tiền vào tài khoản
Bước 3: Đặt lệnh mua/bán
-
Qua app hoặc website.
-
Có thể đặt lệnh giới hạn (Limit Order) hoặc lệnh thị trường (Market Order).
Bước 4: Lệnh được khớp
-
Sở giao dịch so khớp người mua và bán theo thứ tự ưu tiên giá – thời gian.
-
Giá cổ phiếu thay đổi liên tục theo cung – cầu.
Bước 5: Hoàn tất thanh toán (T+2 hoặc T+0)
-
Ở Việt Nam: tiền và cổ phiếu sẽ về tài khoản sau 2 ngày làm việc (T+2).
-
Một số thị trường quốc tế đã chuyển sang T+1 hoặc T+0 (giao dịch trong ngày).
5. So sánh hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam và quốc tế
Tiêu chí | Việt Nam | Quốc tế (Mỹ, châu Âu, châu Á) |
---|---|---|
Thời gian giao dịch | 9h – 15h (giờ hành chính) | Giao dịch gần 24/5, có phiên ngoài giờ |
Cơ chế khớp lệnh | Theo giá – thời gian | Linh hoạt hơn, có robot giao dịch |
Thanh toán | T+2 | T+1 hoặc T+0 (nhanh hơn) |
Công cụ tài chính | Cổ phiếu, trái phiếu, ETF nội | Rất đa dạng: ETF toàn cầu, quyền chọn, hợp đồng tương lai,… |
6. Vì sao nên hiểu rõ cách thị trường hoạt động?
Hiểu rõ giúp bạn đầu tư thông minh hơn: Biết ai là người bán, tại sao giá thay đổi, làm sao để mua đúng – bán đúng.
Tránh bị cuốn theo tin đồn, hội nhóm: Nhiều người thua lỗ vì không hiểu cơ chế thị trường.
Lập chiến lược rõ ràng: Giao dịch có mục tiêu, không cảm tính.
Kết luận
Thị trường chứng khoán không phức tạp như bạn nghĩ. Nó vận hành như một hệ thống trao đổi tài chính minh bạch và hiệu quả – nơi doanh nghiệp gọi vốn và nhà đầu tư tìm kiếm lợi nhuận. Bạn không cần là chuyên gia để bắt đầu, nhưng bạn cần hiểu cách thị trường vận hành nếu muốn thành công lâu dài.